Thời gian này, mỗi ngày phòng khám Da liễu Bệnh viện nhi Trung ương tiếp nhận khoảng 10 -20 bệnh nhân bị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang, gia tăng đáng kể so với trước đây.
Kiến ba khoang hay kiến khoang là một loài côn trùng có thân mình thon dài, hai màu đỏ và đen tạo thành các khoang đen- vàng cam xen kẽ, nhìn giống con kiến. Trong dân gian, chúng có rất nhiều tên gọi khác nhau: kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong đít.
Loài kiến này thường sống ở các ruộng lúa, vườn cây, cỏ mục, bãi rác thải, công trình đang xây dựng… Kiến ba khoang xuất hiện nhiều vào đầu mùa mưa và rất thích ánh sáng đèn ban đêm. Sau những cơn mưa, do nước ngập không còn nơi cư trú, chúng bay vào trong nhà theo ánh đèn, đậu vào khăn mặt, quần áo, giường chiếu chăn màn.
Khi tiếp xúc với da, loài côn trùng này gây tổn thương da, chuyên môn gọi là viêm da tiếp xúc do côn trùng, người dân gọi là bệnh “giời leo”.
Biểu hiện lâm sàng
– Viêm da thường xuất hiện ở vùng hở như: mặt, cổ, ngực, vai, gáy, tay.
– Tổn thương cơ bản có dạng dát đỏ, thành vệt, thành đám, theo chiều tay quệt, nền hơi cộm, trên có mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, có vùng hơi lõm màu vàng nâu, hình hình tròn hoặc bầu dục.
– Bệnh nhi có cảm giác rát bỏng tại chỗ, nếu thương tổn trên diện rộng trẻ có thể sốt nhẹ, nổi hạch lân cận.
Tiến triển
Sau tiếp xúc: cảm giác râm ran.
6-8 giờ sau: xuất hiện ban đỏ, dát đỏ.
12-24 giờ tiếp theo: xuất hiện thương tổn điển hình.
Sau 3 ngày: thương tổn bắt đầu đỡ rát bỏng, bong vảy.
Sau 5-7 ngày: vảy bong hết nhưng để lại dát thâm lâu mất.
Phân biệt
Viêm da tiếp xúc do côn trùng có thể bị nhầm với một số bệnh ngoài da, đặc biệt là bệnh Zona. Zona thường gặp ở những người đã từng bị thuỷ đậu, với các dấu hiệu báo trước như đau nhức dọc theo dây thần kinh ở nửa người, nơi vùng da chuẩn bị nổi thương tổn. Tổn thương cơ bản là các mụn nước lõm ở giữa, mọc thành chùm ở một bên cơ thể.
Xử trí
– Nếu phát hiện được kiến ba khoang ngay sau khi tiếp xúc:
o Loại bỏ côn trùng, không dùng tay trần để bắt, giết, miết.
o Rửa vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dùng thuốc sát trùng nhẹ.
– Khi thương tổn đã phỏng rộp, tùy vào mức độ tổn thương mà bác sĩ chỉ định thuốc phù hợp:
o Nhẹ: chỉ cần sát trùng, bệnh tự giới hạn.
o Trung bình và nặng: Bôi thuốc dịu da, corticosteroid bôi, uống kháng Histamin, uống kháng sinh khi có dấu hiệu bội nhiễm .
Phòng bệnh
• Đề phòng côn trùng bay vào nhà (hạn chế mở cửa nhiều, nhất là nơi ở gần cây cối, cánh đồng..)
• Tránh đứng dưới bóng đèn sáng nơi công cộng, chú ý khi làm việc dưới ánh đèn vì kiến ba khoang rất hay xuất hiện ở nơi có đèn sáng.
• Giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng.
• Không dùng tay trần để bắt, giết, miết kiến ba khoang
• Khi bắt đầu thấy rát ở một vùng da có thể rửa vùng đó bằng nước muối loãng, xà phòng…
Ths.Bs.Phạm Thị Mai Hương
